Trikloretilen

Trikloretilen Kullanımı ve Güvenlik Önlemleri

Trikloretilen, genellikle endüstriyel bir yağ çözücü olarak kullanılan renksiz, uçucu ve hafif zehirli bir organik bileşiktir. Bu kimyasal, metallerdeki yağ ve kirleri temizlemek, kuru temizlemede ve bazı yapıştırıcıların üretiminde yaygın olarak kullanılır. Halojen bileşikler grubuna ait olan trikloretilen, yanıcı olmadığı için bu tür uygulamalarda tercih edilir.

Sanayi devriminden bu yana birçok uygulamada kullanılan trikloretilen, Auguste Laurent tarafından 1836 yılında potasyum hidroksit reaksiyonuyla sentezlenmiştir. Kloroform benzeri hafif bir kokuya sahip olan bu kimyasalın bilimsel formülü C2HCl3’dür. Ticarette farklı marka isimleri altında satılan trikloretilen, solunması durumunda sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olabileceği için güvenlik önlemleri alınması gerekmektedir.

Yapılan çalışmalarda, trikloretilenin uzun süreli maruziyetin çeşitli kanser türleri ile potansiyel bir ilişkisi olduğu belirtilmektedir. Bu yüzden, özellikle endüstriyel ortamlarda kullanımı sırasında maruziyetin minimize edilmesi ve uygun kişisel koruyucu ekipman kullanımı büyük önem taşır.

Kimyasal Özellikler

Trikloretilen, kesin ve doğru özelliklere sahip sanayide kullanılan bir çözücüdür. Özellikleri, güvenlik ve kullanım açısından önem taşımaktadır.

IUPAC Adı

Trikloretilenin IUPAC ismi trichloroethene olarak bilinir.

Moleküler Formül

Bu kimyasalın moleküler formülü C₂HCl₃’tür, bu da yapısında iki karbon, bir hidrojen ve üç klor atomu bulunduğunu gösterir.

Fiziksel Durumu

Oda sıcaklığında, trikloretilen renksiz ve uçucu bir sıvı formundayken, aynı zamanda karakteristik bir kloroform benzeri bir kokuya sahiptir.

Kaynama ve Erime Noktası

• Erime Noktası: -84.8 °C
• Kaynama Noktası: 87.2 °C

Bu değerler, trikloretilenin oda koşullarında nasıl davranacağı ve hangi şartlarda buharlaşacağı veya donacağı hakkında bilgi verir.

Endüstriyel Kullanım

Trikloretilen, geniş bir kullanım yelpazesi içinde endüstriyel bir çözücü olarak yer almakta ve özellikle metal parça temizliği ve yapıştırıcı üretimi gibi alanlarda önemli rol oynamaktadır.

Çözücü Olarak Kullanımı

Trikloretilen, çeşitli endüstriyel çözücü uygulamalarında etkilidir. Boya, vernik, mürekkep gibi ürünlerin inceltilmesinde ve temizlenmesinde sıklıkla kullanılır. Ayrıca, yüzey aktif madde olarak suyun yüzey gerilimini düşürerek deterjanların etkinliğini artırır.

Metal Parça Temizliği

Endüstriyel alanda, trikloretilen özellikle metal parça temizliği ve metal yağ giderme işlemlerinde tercih edilir. Metal parçalarda biriken yağ ve gresa karşı mükemmel bir çözücüdür. Yüksek buhar basıncı ve hızlı buharlaşma özelliği sayesinde, temizlikte etkin ve hızlı sonuçlar alınmasını sağlar.

Yapıştırıcı Üretimi

Endüstriyel yapıştırıcılar, çok çeşitli uygulamalarda kullanıldığından, bu malzemelerin üretiminde kullanılan çözücülerin kalitesi ve performansı kritiktir. Trikloretilen, yapıştırıcıların formülasyonlarındaki çözücü olarak yaygın bir şekilde tercih edilir, çünkü güçlü çözünürlük kapasitesi ve uçuculuk özellikleri ile yapıştırıcıların istenilen viskozite ve uygulama özelliklerine ulaşmasını sağlar.

Sağlık Üzerindeki Etkileri

Trikloretilen, maruziyet durumunda merkezi sinir sistemini etkileyebilen ve toksik reaksiyonlara yol açabilen, deri ve solunum yolu ile temas edildiğinde sağlık sorunlarına sebep olan bir solventtir.

Toksisite

Trikloretilen, yüksek dozlarda ya da sürekli maruz kalındığında karaciğer ve böbreklere toksik etkilerde bulunan kanserojen bir maddedir. LD50 değeri, bir maddenin akut toksisitesini ölçen bir göstergedir ve trikloretilen için bu değerin spesifik bir oranı mesleki maruziyet standartlarına göre belirlenir. Toksik etkiler genellikle baş dönmesi, bulanık görme, konfüzyon ve bilinç kaybı gibi sinir sistemi üzerindeki semptomlar şeklinde kendini gösterir.

Deri İle Teması

Trikloretilen deri ile temas ettiğinde, cildi tahriş edebilir ve ciltte kuruluk, kızarıklık ya da yanma hissi gibi alerjik reaksiyonlara sebebiyet verebilir. Sürekli ya da tekrarlayan deri teması daha ciddi cilt sorunlarına yol açabilir.

Solunum Yoluyla Maruz Kalma

Solunum yolu ile maruz kalma, trikloretilenin insan sağlığı üzerindeki etkilerinin en yaygın yollarından biridir. Akciğerler aracılığıyla kolaylıkla vücuda alınır ve kısa süreli maruziyetler bile baş dönmesi veya bilinç bulanıklığı gibi etkiler yaratabilir. Uzun süreli maruziyet, daha ciddi solunum problemleri ve sinir sistemi hasarına yol açabilir ve ilerleyen dönemlerde kansere kadar giden sağlık sorunlarına neden olabilir.

Güvenlik Bilgileri

Trikloretilen ile çalışırken güvenlik önlemleri hayati önem taşır. NFPA 704 standartları, patlama sınırları ve koruyucu önlemler gibi alanlarda belirlenen yönergeler, kullanım güvenliğini artırma amacı güder.

NFPA 704 Standartları

NFPA 704: Trikloretilen için NFPA 704 elmasının belirlediği değerler şunlardır:

• Sağlık: 2
• Yanıcılık: 3
• Tepkime: 0

Bu değerler trikloretilenin orta seviyede sağlık riski taşıdığını, kolayca tutuşabileceğini ve stabil olduğunu gösterir.

Patlama Sınırları

Patlama sınırları: Trikloretilenin alt patlama sınırı yüzde 8 ila üst patlama sınırı yüzde 10,5 arasındadır. Bu konsantrasyonlar dışındaki atmosferlerde yanıcı bir karışım oluşmaz.

Koruyucu Önlemler

Koruyucu önlemler: Trikloretilen kullanımı sırasında alınması gereken koruyucu önlemler aşağıdaki gibidir:

• Deri Koruma: Kimyasal geçirmez eldivenler ve koruyucu giysiler kullanılmalıdır.
• Solunum Koruma: Yeterli havalandırma sağlanmalı, bu mümkün olmadığında uygun solunum koruyucuları kullanılmalıdır.
• Göz Koruma: Sıçramalara karşı güvenlik gözlükleri takılmalıdır.
• Yangından Korunma: Alev, kıvılcım ve sıcak yüzeylerden uzak durulmalı ve yangın halinde uygun tip yangın söndürücüler kullanılmalıdır.

Çevresel Etkiler

Trikloroetilen’in çevreye olan etkileri çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu bölümde, bu kimyasalın su çözünürlüğü, ışıkla parçalanma davranışı ve fosgen ile olan reaksiyonlarına odaklanılacaktır.

Solubilite

Trikloroetilen, suda düşük oranda çözünür; ancak bu özelliği ekosistemlerde uzun süre kalabilmesine ve su kaynakları üzerinde olumsuz etkilere yol açabilmesine neden olur. Özellikle yer altı su rezervuarları, TCE’nin yüksek solubilitesi sebebiyle kirlenme riski altındadır.

Işıkla Parçalanması

Trikloroetilen, UV ışığına maruz kaldığında parçalanır. Bu parçalanma sürecinde dikloroasetilen gibi daha tehlikeli yan ürünler oluşabilir. Bu reaksiyon doğrudan çevresel hasarı artırabilir ve bu maddelerin toksik etkileri nedeniyle ekosistem dengesini bozabilir.

Fosgen ile Reaksiyon

Endüstriyel süreçlerde fosgen varlığında, trikloroetilenin ayrışması daha tehlikeli kimyasalların oluşumuna neden olabilir. Fosgen, özellikle zehirli bir gaz olduğundan, bu tip bir reaksiyon insan sağlığı için de ciddi riskler taşır ve yüksek derecede kontrol altında tutulmalıdır.

Monitörleme ve Düzenleme

Trikloretilenle ilgili maruziyetin monitörleme ve düzenlenmesi, iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük öneme sahiptir. Sürekli güncellenen TWA (Time-Weighted Average – Zaman Ağırlıklı Ortalama) sınır değerleri ve maruziyet kontrolleri bu sürecin iki temel bileşenidir.

TWA Sınır Değerleri

Trikloretilen için TWA sınır değerleri, çalışanların 8 saatlik bir çalışma günü boyunca maruz kalabilecekleri maksimum konsantrasyondur. Mesleki Güvenlik ve Sağlık Kurumu’nun (OSHA) belirlediği TWA sınır değeri 50 ppm (parça/milyon) olarak saptanmıştır. Bu değerler, iş yerlerindeki hava konsantrasyonunun periyodik olarak ölçülmesini ve kontrollerin yapılarak düzeyin bu sınırın altında tutulmasını gerektirir.

Maruziyet Kontrolleri

Maruziyetin denetimi, mühendislik kontrolleri, kişisel koruyucu donanımların kullanımı ve çalışma prosedürlerinin iyileştirilmesini içerir. Çalışanların maruz kaldıkları trikloretilen miktarını azaltmak için;

• Ventilasyon sistemlerinin etkinliği artırılmalı,
• Sızıntılar hızla onarılmalı,
• Kapalı sistemlerde çalışılmalı,
• Kişisel koruyucu ekipmanlar (maske, eldiven gibi) sağlanmalıdır.

Maruziyetin monitörleme ve düzenlenmesi süreci, iş yerindeki çalışanların güvenliğini sağlamak ve trikloretilenin olası sağlık risklerini en aza indirmek için büyük önem taşır.

Yanıcı ve Tehlikeli Özellikleri

Trikloretilen, yanıcı özellikler açısından düşük sıcaklıklarda genellikle yanıcı olmamakla birlikte, yüksek sıcaklıklarda veya yoğun ısı ve alevle temas ettiğinde tehlike arz edebilir. Bu bölüm, trikloretilenin yanıcı olarak sınıflandırılmasını ve kloroform ile eter ile kıyaslamasını içermektedir.

Yanıcı Olarak Sınıflandırılması

Trikloretilen, oda sıcaklığında ve normal basınç şartlarında yanıcı olmamakla birlikte, buharlarının hava ile karıştığı durumlarda ve yeterli bir ateşleme kaynağı mevcut olduğunda alev alabilir. Yüksek sıcaklıklarda ve buhar konsantrasyonunun yüksek olduğu ortamlarda yangın riski taşıyabilir.

Kloroform ve Eter Kıyaslaması

Kloroform ve eter gibi diğer bazı organik çözücülerle kıyaslandığında, trikloretilenin kloroform benzeri kokusu dikkate alınmalıdır fakat yanma eğilimi açısından farklılıklar gösterir. Kloroform da eter gibi trikloretilenden daha düşük yanma sıcaklığına sahip olduğu için yanma riski daha yüksektir. Bu durum, trikloretilenin bu çözücülere göre daha stabil ve yanma açısından daha az tehlikeli olduğunu gösterir. Ancak, trikloretilen uçucu olduğundan ve yüksek buhar basıncına sahip olduğundan, kullanım ve depolama sırasında dikkatli olunmalıdır.

Kullanım Alanlarına Genel Bakış

Trikloroetilen (TCE), endüstriyel bir çözücü olarak geniş bir kullanıma sahiptir. Renksiz bu kimyasal, özellikle yağ giderici ve arındırıcı olarak popülerdir.

İnşaat Sektörü

• Plastik üretiminde ara madde olarak kullanılır.
• PVC üretiminde kritik bir rol oynar.
• Boru, pencere çerçeveleri, kapılar, izolasyon malzemeleri gibi yapı materyallerinde görülür.

Tekstil Endüstrisi

• Pamuk ve yün de dahil olmak üzere çeşitli kumaşların temizlenmesinde kullanılır.
• Leke çıkarıcı ve temizleyici olarak etkin bir yer tutar.

Sektör	Kullanım
İnşaat	Plastik ara maddesi
Tekstil	Kumaş temizleyici

Diğer Uygulamalar

• Boya, vernik, mürekkep ve diğer malzemelerin inceltilmesi için solvent olarak tercih edilir.
• Yüzey aktif maddeler gibi, suyun yüzey gerilimini düşürme özelliği sayesinde geniş bir kullanım alanına sahiptir.

TCE’nin kullanımı, bu maddelerin insan sağlığı ve çevre üzerindeki potansiyel zararları nedeniyle sınırlı olması gerektiği konusundaki mevzuatlara tabidir. Kullanım alanları dikkatli bir şekilde düzenlenmiş ve belirli güvenlik standartlarına uygunluk gerektirmektedir.

Kaza Durumunda Müdahale

Trikloretilen içeren kazalara müdahalede, hızlı ve etkili adımların atılması, insan sağlığının korunması ve olası zararların sınırlanması için kritik öneme sahiptir.

Sızıntı Halinde İlk Adımlar

Sızıntı meydana geldiğinde:

1. Güvenlik Önlemleri: Bölge hemen tahliye edilmeli ve uygun güvenlik ekipmanlarının kullanılması sağlanmalıdır.
2. Sızıntıyı Durdurma: Eğer güvenli ve mümkünse, trikloretilen akışını durdurmaya çalışılmalıdır.
3. Ventilasyon: Alanın iyi havalandırılması gerekir, bu sırada patlayıcı konsantrasyonların oluşmamasına özen gösterilmelidir.
4. Sızan Madde Toplanması: Emici maddeler ile sızıntının emilmesi ve etkilenen malzemenin güvenli bir şekilde bertaraf edilmesi yapılmalıdır.

Yangın Sırasında Yapılacaklar

Yangın durumunda:

1. Yangın Söndürme Yöntemleri: Trikloretilen yangınlarına karşı köpük, kuru kimyevi toz veya karbondioksit (CO2) kullanılmalıdır.
2. Güvenlik Mesafesi: Yangın bölgesinden güvenli bir uzaklıkta beklenmelidir.
3. Soğutma İşlemleri: Kaplar aşırı ısınma riskine karşı soğutulmalıdır.
4. Tahliye: Yangın riskinin artabileceği durumlarda bölgenin acil şekilde tahliye edilmesi zorunludur.

Bilimsel Araştırmalar

Trikloroetilenin sağlık etkileri üzerine bilimsel araştırmalar, bu kimyasalın insan sağlığına etkilerini anlamak adına çeşitli alanlarda yapılmıştır. Bu araştırmalar genellikle kanserojenik etkiler ve nörolojik etkiler olmak üzere ikiye ayrılır.

Kanserojenik Etki Çalışmaları

Bilimsel araştırmalar, trikloroetilenin kanserojen olduğuna dair güçlü kanıtlar sunmaktadır. Örneğin, Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından trikloroetilen Grup 1 kanserojenleri arasında sınıflandırılmıştır ki bu, insanlarda kansere neden olabileceğini gösterir. Araştırmalar, özellikle böbrek kanseri olmak üzere çeşitli kanser türleri ile ilişkisini incelemiştir.

• Kanserojen sınıflandırma: Grup 1
• İlişkili kanser türleri:
  • Böbrek kanseri
  • Diğer potansiyel kanserler

Nörolojik Araştırmalar

Trikloroetilenin nörolojik etkilerine yönelik araştırmalar da bu kimyasalın sinir sistemi üzerindeki potansiyel zararlarını anlamak için yürütülmüştür. Özellikle, E. Fischer ve diğer araştırmacılar tarafından yürütülen çalışmalar, maruz kalmanın nörolojik fonksiyon bozukluklarına yol açabileceğini ortaya koymuştur. Uzun süreli maruz kalma sonucunda merkezi sinir sistemi zarar görebilir ve bunun sonucunda çeşitli nörolojik semptomlar gelişebilir.

• Araştırma odakları:
  • Merkezi sinir sistemi
  • Nörolojik fonksiyon bozuklukları
  • Semptomlar ve uzun süreli etkiler

Kontrol ve Regülasyon

Trikloretilenin (TCE) kullanımı, hem insan sağlığı hem de çevre güvenliği açısından sıkı kontrol ve regülasyonlara tabiidir. Bu regülasyonlar, mesleki maruziyetin sınırlandırılmasından çevresel düzenlemelere kadar geniş bir yelpazede tedbirleri içermektedir.

Mesleki Maruziyet Sınırlamaları

Meslek hayatında trikloretilen maruziyeti, çalışan sağlığı için potansiyel riskler taşıdığından dolayı, çeşitli kuruluşlar tarafından belirlenen maruziyet sınırları mevcuttur. Amerikan Halk Sağlığı Kurumu’nun (NIOSH) ve mesleki güvenlik ajanslarının oluşturduğu A-Z indeksine göre, belirli bir süre boyunca günlük ortalama maruz kalma miktarını ifade eden zaman ağırlıklı ortalamalar (TWA) önemlidir.

Örnek:

• TWA: 8 saatlik bir iş günü için 50 ppm (parça per milyon)

Bu standartlar aşılacak olursa, işverenlerin gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini alması zorunludur. Buna uygun hava sirkülasyonu, kişisel koruyucu donanım kullanımı ve düzenli sağlık kontrolleri dahildir.

Çevresel Düzenlemeler

Çevresel açıdan trikloretilenin kullanımı ve atığının kontrolü, çevreyi koruma ve halk sağlığını gözetme amacı taşır. Bu nedenle çeşitli ulusal ve uluslararası düzenlemeler, trikloretilenin havaya, suya ve toprağa olan etkilerini sınırlamak için belirlenmiştir.

Trikloretilen içeren atıkların işlenmesi ve bertarafı, katı standartlara tabi tutulur. İşletmeler, bu atıkları usulüne uygun olarak işlemek ve çevreye zarar vermeden bertaraf etmek için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Bu kapsamda, atık yönetimi ve kirliliğin önlenmesiyle ilgili düzenlemeler trikloretilenin çevresel etkilerini minimize etmeyi amaçlar.

Sıkça Sorulan Sorular

Trikloretilen, endüstriyel uygulamaların yanı sıra kuru temizlemede de kullanılan bir çözücüdür. Bu bölüm, trikloretilenle ilgili sıkça sorulan bazı soruların yanıtlarını içermektedir.

Trikloretilenin kullanım amaçları nelerdir?

Trikloretilen (TCE), metal parçaların yağ ve kirlerini temizlemede, kuru temizlemede ve bazı yapıştırıcıların üretiminde kullanılan renksiz ve uçucu bir sıvıdır.

Trikloretilen fiyat aralığı nedir ve etkenlere bağlı olarak nasıl değişebilir?

Trikloretilen fiyatı, piyasadaki talep, ham madde maliyetleri, üretim kapasitesi ve jeopolitik faktörler gibi çeşitli etkenlere göre değişiklik gösterebilir.

Trikloretilen zehirlenmesi belirtileri ve ilk yardım tedbirleri nelerdir?

Trikloretilen zehirlenmesinin belirtileri baş dönmesi, baş ağrısı, bulantı ve koordinasyon kaybı içerebilir. İlk yardımda, hastaya taze hava sağlamak ve profesyonel tıbbi yardım almak önemlidir.

Trikloretilenin Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) hakkında bilinmesi gereken temel bilgiler nelerdir?

Trikloretilenin Güvenlik Bilgi Formu (MSDS), kimyasalın özellikleri, tehlikeleri, güvenlik önlemleri ve acil durum prosedürleri hakkında temel bilgileri içerir.

Trikloretilenin insan sağlığına ve çevreye potansiyel zararları nelerdir?

Trikloretilen uzun süreli maruziyet durumunda sinir sistemine zarar verebilir, kanserojen etkileri olabilir ve çevreye sızması durumunda su kaynaklarını kirletebilir.

Trikloretilen ile kuru temizleme işlemi nasıl yapılır ve dikkat edilmesi gereken protokoller nelerdir?

Kuru temizleme işlemi sırasında trikloretilen kullanılır ve işlem güvenlik protokolleri takip edilerek, kapalı sistemlerde yapılmalıdır. Kir ve yağların çözülmesinde etkilidir.

Trikloretilenin Diğer İsimleri:

• Ethene, 1,1,2-trichloro-
• Ethylene, trichloro-
• Ethene, trichloro-
• 1,1,2-Trichloroethene
• Algylen
• Chlorylen
• Ethinyl trichloride
• Ethylene trichloride
• Germalgene
• Threthylen
• Threthylene
• Trethylene
• Trichloran
• Trichloren
• Trichloroethene
• Trichloroethylene
• 1,1,2-Trichloroethylene
• Trilene
• Trimar
• Westrosol
• Triclene
• Anamenth
• Fluate
• Densinfluat
• Narcogen
• Trilen
• Chlorilen
• Narkosoid
• Trielin
• Trieline
• Trielene
• TCE
• F 1120
• Triklone N
• R 1120
• TCE (chlorohydrocarbon)
• LPS HDX Heavy Duty Degreaser
• HCO 1120
• MeSH ID: D014241