Perklor Etilen

Perklor Etilen Kullanımı ve Çevresel Etkileri

Perklor etilen, kimyasal formülü Cl2C=CCl2 olan renksiz ve uçucu bir hidrokarbondur. Bilimsel olarak tetrakloroetilen olarak da bilinir, bu organik bileşik oldukça düşük alev alma noktasına sahip yanıcı olmayan bir sıvıdır. CAS kayıt numarası 127-18-4 olan bu kimyasal maddenin molekül ağırlığı 165.82 g/mol’dür.

Kuru temizleme, perklor etilenin en yaygın kullanıldığı alanlardan biridir. Bu solventin leke çıkarma ve çeşitli kumaşların temizliğinde etkili olması sebebiyle tercih edilir. Endüstride ise, metallerin üzerindeki yağ ve diğer kirlerin temizlenmesi gibi birçok uygulamada solvent olarak kullanılır.

Perklor etilen, aynı zamanda birçok organik maddenin çözünmesine izin veren güçlü bir çözücüdür. Bu özellikleri nedeniyle otomotivden tekstil endüstrisine kadar geniş bir kullanım yelpazesi bulunmaktadır. Bileşik ayrıca, endüstriyel derecede etilenden tetrakloroetanın dehidroklorinasyonu yoluyla üretilir.

Tarihi

Perklor etilenin tarihi, olağanüstü keşfi ve endüstriyel kullanımının yanı sıra tarihsel önemi ile dikkat çekicidir.

Michael Faraday ve Keşfi

Michael Faraday, 1821 yılında heksakloroetanın termal ayrışmasını sağlayarak ilk kez perklor etileni (tetrakloroetilen) sentezlemiştir. Bu kimyasal reaksiyon, organik kimyada önemli bir buluş olarak kayıtlara geçmiştir.

Sanayi Devriminde Kullanımı

Sanayi Devrimi boyunca, özellikle 1897 yılından itibaren perklor etilen, çeşitli endüstriyel uygulamalarda kullanılmaya başlanmıştır. Asıl olarak kuru temizlemede ve yağ çözücü olarak kullanılan bu kimyasal, aynı zamanda metal yüzeylerini temizleme ve soğutucu akışkanların üretiminde ara ürün olarak işlev görmüştür.

Kimyasal Özellikler

Bu bölüm, Perklor Etilen’in kimyasal adlandırmalarını ve fizik-kimyasal özelliklerini ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır.

IUPAC Adı ve Diğer Kimyasal Adlandırmalar

Perklor Etilen, IUPAC adlandırma sistemi uyarınca Tetrakloroeten olarak bilinir. Aynı zamanda ChemSpider ve ECHA Infocard referans sistemlerinde C2Cl4 kimyasal formülü ile kayıtlıdır. Perklor Etilen, ChemBL’de CHEMBL114062, PubChem CID’de kx3850000, KEGG’de C06789, UNII’de ise TJ904HH8SN olarak kaydedilmiştir.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Perklor Etilen, renksiz ve kendine özgü bir kokuya sahip uçucu bir sıvıdır. Yoğunluğu 1.622 g/cm³’tür ve kaynama noktası 121,1 °C, erime noktası ise −19 °C’dir. Buhar basıncı, 20 °C’de 14 mmHg olarak ölçülmüştür. Alev almaz ve eter benzeri bir kokuya sahiptir. Kauçuk ve tekstil sanayinde, ayrıca gıda ve ilaç endüstrisinde temizleyici olarak kullanımının yanı sıra, metal işleme süreçlerinde de bir çözücü olarak tercih edilir.

Endüstriyel Kullanım Alanları

Perklor etilen (PERC), endüstriyel çözücüler arasında önemli bir yere sahiptir ve özellikle kuru temizleme ve otomotiv sektörlerinde yaygın olarak kullanılır. Bu çözücünün yüksek çözünürlük kapasitesi ve düşük toksisite düzeyi, onu bu alanlarda tercih edilen bir madde yapar.

Kuru Temizleme

• Çözücü Olarak Kullanımı: PERC, kuru temizleme sektöründe giysilerdeki lekeleri çıkarmak için kullanılan en yaygın çözücüdür. Mükemmel bir yağ çözücü özellik gösterir ve çok çeşitli kumaşlardan yağ, kir ve lekelerin etkin şekilde temizlenmesini sağlar.
• Tercih Edilme Nedenleri: PERC, diğer klorlu solventlere kıyasla daha az toksiktir ve leke çıkarmada yüksek etkinlik gösterir.

Otomotiv Endüstrisi

• Metal Temizleme: Otomotiv endüstrisinde metal parçalar üzerindeki yağ ve gres gibi kirleticilerin temizlenmesi amacıyla PERC kullanılır. Bu işlem, boyama ve kaplama işlemleri öncesinde metal yüzeylerin hazırlanmasında kritik bir öneme sahiptir.
• Geniş Kullanım: PERC, ayrıca otomotiv parçalarının üretimi ve bakımı sırasında çözücü olarak da kullanılır, bu da onun otomotiv sektöründe yüksek bir kullanım frekansına sahip olduğunu gösterir.

Sağlık ve Güvenlik

Perklor Etilen, tekstil ve kuru temizleme endüstrisi başta olmak üzere pek çok alanda kullanılıyor. Kullanımda maruz kalınabilen bu madde, insan sağlığı ve iş güvenliği için önemli riskler taşımaktadır ve dikkatli yönetim gerektirir.

İnsan Sağlığına Etkileri

Perklor Etilen ile uzun süreli veya yüksek dozda maruz kalma, insan sağlığı üzerinde ciddi etkilere yol açabilir. ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) ve ATSDR (Agency for Toxic Substances and Disease Registry) gibi kurumlar tarafından yapılan araştırmalar, perklor etilenin çeşitli sağlık problemlerine neden olabileceğini belirtmektedir.

• Solunum Yolu Etkileri:
  • 1 ppm üstünde maruziyet, göz ve solunum yolu tahrişine yol açabilir.
• Nörolojik Etkiler:
  • Baş ağrısı, uyuşukluk ve bilinç kaybı gibi semptomlar görülebilir.
• Zehirlenme Durumu:
  • Yutulması durumunda mide bulantısı ve kusma gibi akut zehirlenme belirtileri ortaya çıkabilir, derhal tıbbi yardım gereklidir.

Çalışma Ortamı Güvenlik Önlemleri

Çalışma ortamındaki Perklor Etilen maruziyetini minimize etmek için alınması gereken güvenlik önlemleri, öncelikle çalışanların sağlığının korunması amacını taşır. İşverenler ve çalışanlar tarafından uygulanması gereken protokoller şu şekilde sıralanabilir:

1. Havalandırma:
   • Etkili havalandırma sistemleriyle perklor etilen buharının solunmasının önüne geçilir.
2. Kişisel Koruyucu Ekipman:
   • Maruziyeti azaltmak için gerekli koruyucu giysi, eldiven ve maskelerin kullanımı şarttır.
3. İş Organizasyonu:
   • Tehlikeli madde ile çalışan personel sayısının minimumda tutulması ve maruz kalınacak sürenin kısılması hedeflenir.
4. Eğitim ve Bilgilendirme:
   • Çalışanların, perklor etilenin potansiyel riskleri ve güvenli kullanım yöntemleri hakkında düzenli olarak eğitilmesi önemlidir.

Bu güvenlik önlemleri, rasyonel ve sistematik bir yaklaşım gerektirir. Perklor etilenle çalışan her sektör, bu tehlikelerin farkında olmalı ve gerekli tüm önlemleri titizlikle uygulamalıdır.

Çevresel Etkileri

Perklor etilen, endüstriyel çözücü olarak kullanımının yanı sıra çevresel etkileri bakımından da dikkat çekicidir. Zararlı buharların atmosfere salınımı ve su kaynaklarının kirliliği ana endişe konuları arasındadır.

Hava ve Su Kirliliği

Perklor etilenin atmosfere salınımı, hava kirliliğine katkıda bulunabilir. Bir organik bileşik olan perklor etilen, hava kirliliği ve iç mekan hava kalitesi üzerine etkileri nedeniyle EPA (Amerikan Çevre Koruma Ajansı) tarafından düzenlenir. Atmosferde serbest bırakıldığında, perklor etilen buharı oluşturabilir ve solunan havayı kirletebilir. Su kaynakları ile temas ettiğinde ise suda çözünebilir ve suda yaşayan organizmalar için toksik etkilere yol açabilir.

Uzun Vadeli Çevresel Riskler

Perklor etilen uzun vadeli çevresel riskler oluşturmasının yanı sıra biyolojik olarak parçalanma hızının düşüklüğü nedeniyle ekosistemde kalıcı olabilir. Toprağa ve yeraltı suyuna sızması durumunda, biyolojik olarak parçalanması aylar hatta yıllar alabilir. Bu uzun parçalanma süresi, hem insan sağlığını hem de çevreyi tehdit eden uzun vadeli etkiler doğurur.

Kanun ve Yönetmelikler

Perklor etilen (tetrakloroetilen), endüstriyel ve ticari kullanımı yaygın olan, kuru temizleme ve metal temizleme süreçlerinde özellikle tercih edilen bir kimyasaldır. Bu kimyasalın kullanımı, hem insan sağlığına hem de çevreye potansiyel zararları sebebiyle çeşitli kurumlar tarafından düzenlemelere tabii tutulmuştur.

Çevre Koruma Kurumu (EPA) Düzenlemeleri

EPA, insan sağlığının ve çevrenin korunması amacıyla perklor etilenin kullanımını düzenleyen mevzuatlara sahiptir. EPA’nın sunduğu düzenlemeler, perklor etilen emisyonlarının sınırlandırılmasını, maruziyetin azaltılmasını ve çevresel risklerin asgariye indirilmesini hedefler.

• Kimyasal Kimlik Numarası: CHEBI:17300
• EPA Kayıt Numarası: 204-825-9

Emisyon kontrolleri ve maruziyeti azaltma standartları, perklor etilen üreten veya kullanan tesisler için belirli yönetmelikler içerir. Bu yönetmelikler, tesislerin uygun hava ve su kalitesi standartlarına uymasını gerektirir.

Uluslararası Standartlar ve Sınıflandırmalar

Uluslararası alanda, perklor etilen ile ilgili standartlar ve sınıflandırmalar, kimyasalın taşınmasından güvenli kullanımına kadar bir dizi prosedür ve uygulama için yol gösterir. Bu standartlar:

• Maruziyet sınırlarını belirler.
• Güvenli depolama prosedürlerini önerir.
• Taşıma ve imhasına ilişkin kurallar sağlar.

Kullanıcılar ve üreticiler, bu standartlara uyarak perklor etilenin güvenli bir şekilde yönetilmesi ve çevresel etkilerinin en aza indirgenmesi için çaba göstermelidir.

Sağlık Riski Değerlendirmesi

Perklor etilen, kullanımı nedeniyle insan sağlığı açısından belirli riskler taşır. Bu bölüm, akut toksisite ve kronik maruz kalmanın etkilerini ele alacaktır.

Akut Toksisite

Perklor etilen (tetrakloretilen), insanlara yüksek konsantrasyonlarda kısa süreli maruziyetlerde akut toksisite belirtileri gösterebilir. Akut maruz kalma, baş dönmesi, uyuşukluk, baş ağrısı ve hatta bilinç kaybına neden olabilir. Ayrıca, göz ve solunum yolları tahrişi gibi semptomlar da mümkündür. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) ve Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR), belirli güvenlik önlemleri alınmadığı takdirde, perkloretilenin bu abur cubur etkileri konusunda uyarıda bulunur.

• Solunum Yolu Tehlikeleri:
  • Hava yoluyla yüksek dozda maruz kalma
  • Solunum problemleri
• Deri İle Temas:
  • Deri tahrişi
  • Yanıkların oluşabilirliği

Kronik Maruz Kalma

Uzun süreli veya düşük seviyelerde tekrarlayan perkloretilen maruziyetlerinde kronik sağlık sorunları meydana gelebilir. Karaciğer, böbrek ve merkezi sinir sistemine zarar verme potansiyeline sahiptir. Kronik etkilere yol açabilecek maruz kalma yolları arasında inhalasyon ve dermal yol bulunur. Kronik sağlık riskleri değerlendirilirken, maruz kalmanın süresi ve yoğunluğu dikkate alınmalıdır.

• Karaciğer ve Böbrek Etkileri:
  • Uzun dönemli maruziyet
  • Fonksiyon bozuklukları
• Merkezi Sinir Sistemi:
  • Sürekli yorgunluk
  • Koordinasyon eksikliği

ATSDR uzun süreli sağlık etkilerini en aza indirmek için maruziyetin kontrol altında tutulmasının ve çalışanların uygun koruyucu ekipman kullanmalarının önemine vurgu yapar. Ayrıca, perkloretilenle çalışan iş yerlerinin düzenli risk değerlendirmesi yapması gerektiğini belirtir.

Toplum Sağlığını Koruma

Perklor etilen, solvent olarak yaygın kullanımı nedeniyle toplum sağlığı için potansiyel riskler oluşturabilmektedir. Bu bölümde, perklor etilenin güvenli kullanımını sağlamak için gerekli prosedürler ve kamusal sağlık önerileri üzerine odaklanılacaktır.

Güvenlik Bilgi Formları

Perklor etilen ile çalışırken, Güvenlik Bilgi Formları (GBF) kilit öneme sahiptir. Bu formlar:

• Kimyasalın özellikleri: Perklor etilenin fiziksel ve kimyasal özellikleri detaylı bir şekilde açıklanır.
• Kontrol önlemleri: Çalışma alanlarında hava kirliliği düzeylerinin sınırlandırılması ve havalandırma sistemlerinin etkinliğine yönelik standartlar belirlenir.
• Acil durum prosedürleri: Sızıntı ve dökülmeler karşısında alınması gereken adımlara yer verilir.
• İlk yardım bilgileri: Maruz kalma anında yapılması gereken müdahaleler açıklanır.

Bu formlar, iş yerlerinde çalışanların sağlığının korunmasında ve kimyasalların güvenli bir şekilde kullanılmasında birincil derecede önem taşır. ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) ve Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) gibi kurumlar, güncellenmiş GBF’lerin kullanımını teşvik eder ve sağlar.

Kamu Sağlığı Önerileri

Perklor etilenin toplum sağlığı üzerindeki etkisi, kamu sağlığı önerileri ile bir nebze kontrol altına alınabilir. Bu öneriler şunları içerir:

• Kaynak kontrolü: Sanayi tesislerinin düzenli olarak denetlenmesi, perklor etilen emisyonlarını azaltmaktır.
• Risk değerlendirmesi: The Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR) bir madde hakkında toplum sağlığı risk değerlendirmesi yaparak, maruz kalma limitlerini belirler ve bu limitler, halk sağlığını korumada yardımcı olur.
• Eğitim ve bilinçlendirme kampanyaları: EPA ve ATSDR gibi kurumlar, perklor etilen hakkında toplum bilincini artırmak ve maruziyeti azaltmak için bilgilendirme çalışmaları yürütür.

Bu öneriler, perklor etilenin insan sağlığına ve çevreye zararlı etkilerini sınırlamak için büyük önem taşır. Kamu sağlığı merkezli bu yaklaşımlar hem bireylerin hem de toplumların sağlığını korumada etkili olabilir.

Alternatif Temizlik Çözümleri

Perklor Etilen (perc), klasik kuru temizleme işlemlerinde tercih edilen bir çözeltidir, ancak çevresel kaygılar ve sağlık endişeleri nedeniyle alternatif temizlik solüsyonları önem kazanmaktadır. Bu bölüm, kuru temizlemecilerin kumaş bakımında etkili ancak daha sürdürülebilir ve çevre dostu yaklaşımları nasıl benimsediklerini açıklar.

Eko-Dostu Çözümler

Çevre dostu temizlik çözümleri, genellikle biyolojik olarak parçalanabilen ve toksik olmayan malzemeleri içerir. Özellikle su bazlı teknolojiler, kuru temizleme sektöründe gittikçe daha fazla rağbet görmekte; burada su ve deterjan kombinasyonu, birçok farklı kumaş tipi için güvenli ve etkili bir temizleme alternatifi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, karbon dioksit temizleme ve silikon bazlı çözümler gibi yenilikçi yöntemler, perc’in yerini alabilecek güçlü alternatifler arasında sayılır. Bunlar:

• Suyu kullanma:
  • Pros: Kumaşa zarar vermez, renkleri korur.
  • Cons: Bazı lekeler su ile çıkarılamayabilir.
• Silikon bazlı solvent
  • Pros: Düşük toksisite seviyesi, çevre için daha güvenli.
  • Cons: Maliyet perc’ye göre daha yüksek olabilir.

Sürdürülebilir Uygulamalar

Kuru temizleme endüstrisi, sürdürülebilirlik hedeflerini desteklemek için geri dönüşüm ve atık yönetimi programları gibi uygulamaları benimsemektedir. Geri dönüşümü teşvik ederek ve kullanılan çözücülerin atıklarının doğru bir şekilde işlenmesini sağlayarak, işletmeler çevresel etkilerini azaltabilir. Enerji verimliliğini artırma çabaları da sürdürülebilirlik konusunda önemli bir adımdır. Kuru temizleme makinaları için daha verimli modellerin kullanılması ve işletmelerde LED ışıklandırma gibi enerji tasarruflu alternatiflerin tercih edilmesi bu çabalar arasındadır.

Gelişen Teknolojiler ve Ar-Ge

Perklor Etilen, metal temizleme işlemleri ve kuru temizlemede yaygın kullanılan bir çözücü olarak bilinmektedir. Günümüzdeki Ar-Ge çalışmaları, bu kimyasalın kullanımını daha güvenli ve çevre dostu hale getirmeyi amaçlayarak, temizleme teknolojilerinde yenilikler ve alternatif malzemeler üzerinde durmaktadır.

Temizleme Teknolojilerinde Yenilikler

CAS No: 7778-50-9 olan Perklor Etilen, özellikle metallerin yağ ve diğer kirleticilerden arındırılmasında tercih edilen bir solventtir. Yenilikçi Ar-Ge çalışmaları, bu bileşiğin kullanımını azaltacak ve atık üretimini minimize edecek temizleme teknolojileri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Geliştirilen yeni sistemler:

• Düşük solvent kullanımı
• Kapalı döngü temizleme süreçleri
• Atık yönetiminde yenilikçi yöntemler

Çevresel Dost Malzemeler

Perklor Etilen yerine kullanılabilecek çevresel dost malzemelerin geliştirilmesi, sürdürülebilirlik açısından önem taşımaktadır. Ar-Ge faaliyetleri, daha az toksik ve biyolojik olarak parçalanabilir alternatifler üzerinde odaklanmaktadır. Bu malzemeler, hem insan sağlığı hem de çevre için potansiyel riskleri azaltmayı hedeflemektedir. Örnek alternatifler şunlardır:

• Su bazlı çözücüler: Metal temizlemede etkili olup, çevreye olan zararını minimize eder.
• Süperkritik CO2: Non-toksik ve inerte özellikleri ile dikkat çeker.

Atık Yönetimi ve Geri Dönüşüm

Perklor etilen, yaygın kullanılan bir çözücü olarak, sanayi atıklarının yönetimi ve geri dönüşümünde özel önlem gerektiren bir maddedir.

Sanayi Atıklarının Yönetimi

Perklor etilen, kuru temizleme ve çeşitli endüstriyel işlemlerde kullanılan güçlü bir çözücüdür. Atık yönetimi, bu maddenin çevresel etkilerini minimize etmeye yönelik dikkatlice planlanmalıdır. Atık yönetimi, perklor etilen içeren atıkların öncelikle kaynağında ayrıştırılmasını, sonra güvenli şekilde taşınmasını ve işlenmesini içermelidir. Atıkların bertarafı, çevreye sızmaması ve yer altı su kaynaklarına zarar vermemesi açısından hassasiyetle yürütülmesi gereken bir süreçtir.

Geri Dönüşüm ve Yeniden Kullanım Stratejileri

Perklor etilen içeren atıkların tekrar kullanımı zor olmakla birlikte, geri dönüşüm stratejileri bu tür atıkların etkisini azaltmayı hedefler. Geri dönüşüm uygulamaları, atık maddelerin ikincil hammadde olarak değerlendirilmesini kapsar ve bu, doğal kaynakların korunmasına katkıda bulunur. Perklor etilen içeren atıkların enerji geri kazanımı yoluyla değerlendirilmesi, sınırlı durumlarda mümkün olabilir. Bunun için uygun teknolojik yöntemler ve katı emisyon kontrol süreçleri gereklidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Perkloretilen hakkında en sık sorulan sorulara net ve doğru bilgilerle yanıt vermeyi amaçlar bu bölüm.

Perkloretilenin kullanım alanları nelerdir?

Perkloretilen çoğunlukla kuru temizleme ve metal yağ giderme işlemlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca bazı kimyasal maddelerin üretiminde ve solvent olarak kullanımı yaygındır.

Perkloretilenin piyasa fiyatı ne kadardır?

Perkloretilenin piyasa fiyatı, talep, üretim maliyetleri ve bölgesel faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterir. Güncel fiyat bilgileri için tedarikçilerle iletişime geçmek en doğru yaklaşım olacaktır.

Perkloretilenin insan sağlığına zararları nelerdir?

Uzun süreli perkloretilen maruziyeti merkezi sinir sistemini etkileyebilir ve doku hasarına yol açabilir. Kanserojen olma potansiyeli nedeniyle kullanımı birçok ülkede düzenlenmiştir.

Perkloretilenin (Tetrakloroetilen) kimyasal formülü nedir?

Perkloretilenin kimyasal formülü C2Cl4’tür.

Kuru temizlemede kullanılan kimyasal madde nedir?

Kuru temizleme sürecinde genellikle perkloretilen (tetrakloretilen) kullanılmaktadır.

Trichloroethylene hangi sektörlerde yaygın olarak kullanılmaktadır?

Trichloroethylene, perkloretilen gibi, metal temizleme, buhar dekompresyonu ve reçine üretimi gibi endüstriyel süreçlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Perklor Etilenin Diğer İsimleri:

• Ethene, 1,1,2,2-tetrachloro-
• Ethylene, tetrachloro-
• Ethene, tetrachloro-
• 1,1,2,2-Tetrachloroethene
• Ankilostin
• Didakene
• Ethylene tetrachloride
• Nema
• Perchloroethylene
• PerSec
• Tetracap
• Tetrachloroethylene
• 1,1,2,2-Tetrachloroethylene
• Tetrachlorethylene
• Perchlorethylene
• Tetrachloroethene
• Antisal 1
• Tetraguer
• Fedal-Un
• Tetraleno
• Tetropil
• Perclene
• Tetlen
• Dilatin PT
• Freon 1110
• Perchloroethene
• F 1110 (halocarbon)
• F 1110
• PCE
• R 1110
• Perklone
• PCE (chlorohydrocarbon)
• NSC 9777
• Asahi Perchlor
• Persa P 3
• LXGL 15
• HCO 1110
• MeSH ID: D013750