Aseton

Aseton Kullanımı:

Aseton, organik kimya alanında sıkça karşılaşılan ve endüstriyel olarak önemli bir çözücüdür. En basit keton olan bu bileşik, renksiz, hızlı buharlaşan ve karakteristik keskin bir kokuya sahip olmasıyla bilinir. Kimyasal formülü CH3COCH3 olan aseton, su ile her oranda karışabilir ve yağları, reçineleri, kauçuku çözme özellikleri nedeniyle birçok farklı alanda kullanılır.

Endüstriyel alanda, aseton birçok kimyasal reaksiyonun önemli bir parçası olarak öne çıkar. Aseton, izopren ve kloroform gibi çeşitli bileşiklerin üretiminde öncül madde olarak görev alır. Ayrıca, yanıcı olmasına karşın, güvenli taşıma ve depolama imkanı sağladığı için asetilen gazının taşınmasında çözücü olarak da tercih edilir.

Gündelik kullanımında ise aseton, en çok oje çıkarıcı ürünlerin başlıca içeriği olarak bilinir. Tırnaklardaki oje kalıntılarını kolayca çözerek temizlemesi, bu kullanımını oldukça popüler kılmaktadır. Piyasada farklı markalar tarafından sunulan oje çıkarıcılar, genellikle asetonun pamuk yardımıyla tırnaklardan silinmesi esasına dayanarak çalışır ve kullanımı basit olduğundan geniş bir kullanıcı kitlesine sahiptir.

Kimyasal Özellikler

Aseton, organik çözücüler içinde özellikle endüstriyel kullanım alanında önemli bir yer tutan bir bileşiktir. Kimyasal yapı ve fiziksel özellikleri, kullanım alanlarını genişleten etmenlerdir. Aşağıdaki alt başlıklar, Aseton’un kimyasal özellikleri hakkında özel bilgilere yer vermektedir.

Kimyasal Formül ve Yapı

Aseton, moleküler formülü C3H6O olan bir keton türüdür. IUPAC adı Propan-2-on ya da Dimetil keton olup, moleküler ağırlığı yaklaşık 58,08 g/mol’dür. Kimyasal yapısında bir karbonil grubu (=C=O) bulunur ve bu, iki metil grubu (CH3) ile çevrilidir. Ayrıca, organik çözücüler arasında sınıflandırıldığında en basit alifatik (zincirsel olmayan) ketondur.

CAS Kayıt Numarası	EC Numarası	UN Numarası	RCRA Atık Numarası	NSC Numarası
67-64-1	200-662-2	UN 1090	U002	135802

Fiziksel Özellikler

Aseton renksizdir ve karakteristik, keskin bir kokuya sahiptir. Oda sıcaklığında hafifçe uçucu, yanıcı bir sıvıdır. Suda, etanolde ve dietil eterde her oranda karışabilir; bu özelliği onu yaygın bir çözücü yapar. Aseton, doğrudan özellikle tehlikeli olmayan bir bileşik olarak kabul edilse de, yüksek buhar konsantrasyonları mekansal rehavet veya baş dönmesine yol açabilir.

Standartlar ve Veritabanları

Aseton bilgileri, çeşitli kimya veritabanları ve standartlarında kaydedilmiştir. NIST Chemistry WebBook ve National Institute of Standards and Technology gibi kaynaklar, asetonun çeşitli fiziksel ve termokimyasal verilerini sağlar. Aseton, Chevron Aseton adı altında da bilinir ve kapsamlı güvenlik bilgi formlarına sahiptir. Kimya endüstrisinin yanı sıra, çevresel standartlar ve güvenlikle ilgili düzenlemeler bu tür veritabanlarında yer alır ve asetonun kullanımı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

Kullanım Alanları

Aseton, endüstriyel solvent olarak kullanılırken medikal ve çevresel süreçlerde de önemli bir role sahiptir. Günlük hayatta temizlik malzemeleri ve gıda sanayisinde de yer alır.

Çözücü Olarak Kullanımı

Aseton, özellikle tırnak cilası temizleyici gibi kozmetik ürünlerde yaygın bir çözücü olarak kullanılır. Ayrıca, mürekkep, yapıştırıcı ve vernik gibi maddelerin formülasyonunda esas solventtir. Endüstriyel boyaların üretim sürecinde ise aseton, pigmentlerin ve diğer bileşenlerin homojen bir karışım oluşturabilmesi için gereklidir.

Sanayi ve Laboratuvar

Aseton, plastik ve sentetik lif üretiminde bir kimyasal ara ürün olarak işlev görür. Örneğin, metil metakrilatın sentezinde ve polikarbonat plastiklerin üretiminde kullanılan önemli bir öncüldür. Laboratuvar ortamında ise birçok kimyasal tepkimenin araştırılmasında ve sentezinde temel solventtir ve aynı zamanda yağ ve gres gibi maddeleri temizlemekte kullanılan bir degreaserdır.

Medikal ve Çevresel Etkileri

Medikal alanda aseton, kan ve idrar testlerinde yüksek aseton konsantrasyonlarını belirlemede kullanılır. Çevresel etkileri açısından aseton, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından “Genel Olarak Güvenli ve Kabul Edilebilir” (GRAS) olarak listelenmiştir.

Yiyecek ve Temizlik Malzemeleri

Aseton, gıda sanayisinde de yer alır; FDA tarafından belirli kullanım standartları dahilinde yiyecekleri ambalajlayan plastik ve diğer materyallerin üretiminde solvent olarak kullanılabilir. Temizlik malzemelerinde ise, yağ ve kir gibi maddeleri kolayca çözerek temizlik sağlaması itibarıyla değerlendirilir.

Üretim ve Sentetik Yollar

Aseton üretimi, endüstriyel ve biyolojik olmak üzere iki temel yönteme dayanır. Her iki süreç de açık bir şekilde prosedürler ve kaynaklar bakımından farklılık gösterir.

Endüstriyel Yöntemler

Aseton, endüstriyel olarak çoğunlukla propan-2-one (propanon) olarak da bilinen bir ketonun üretiminde kullanılır. Bu süreçte temel yöntem kumen prosesi olarak bilinir. Kumen prosesi, benzenin propilen ile alkilasyonunu içerir ve kumen hidroperoksitin asetona ve fenole dönüştürülmesiyle devam eder. Bu reaksiyon, büyük ölçekte aseton üretmek için tercih edilen yöntemdir.

• Propilen + Benzen -> Kumen
• Kumen + Oksijen -> Kumen Hidroperoksit
• Kumen Hidroperoksit -> Aseton + Fenol

Biyolojik Üretim

Biyolojik üretim yolu ise asetonun, bitkiler ve ağaçlar gibi organik canlılarda doğal yollarla oluşumu anlamına gelir. Orman yangınları sırasında oluşan aseton, bu doğal sürecin bir örneğidir. İnsan vücudunda aseton, izo enzimleri aracılığıyla normal metabolik süreçler sonucunda üretilir ve atılır. Diyabetik ketoasidoz durumunda, insan vücudu normalden fazla miktarda aseton üretir ve bu aseton, kan ve idrarda yüksek konsantrasyonlarda bulunabilir. Bu biyolojik yollar, öncelikle vücuttaki ve doğadaki olayların birer yan ürünü olarak karşımıza çıkar ve kontrol edilebilir bir üretim mekanizması değildir.

• Organizmalar metabolik süreçler -> Aseton (Yan Ürün)
• Orman yangınları -> Bitkisel materyallerin pirolizi -> Aseton

Bu bölüm, asetonun hem endüstriyel hem de doğal yollarla nasıl üretildiği hakkında bilgi vermektedir.

Fiziksel ve Termodinamik Veriler

Aseton, fiziksel durumu ve termodinamik özellikleri ile bilimsel çalışmalarda ve endüstriyel uygulamalarda önemli bir yer tutar. Bu bölümde asetonun temel fiziksel ve termodinamik verilerine değinilecektir.

Termokimyasal Veriler

Yoğunluk: Asetonun yoğunluğu, 20°C’de 0.791 g/cm³ olarak ölçülür.

Kaynama Noktası: Normal atmosfer basıncında (760 mmHg) asetonun kaynama noktası 56.1°C’dir.

Erime Noktası: Asetonun erime noktası -94.6°C olarak belirlenmiştir, bu da maddenin oda sıcaklığında sıvı halde bulunduğunu gösterir.

Molar Kütle: Asetonun molar kütlesi 58.08 g/mol’dür.

Gas Phase Thermochemistry Data, Condensed Phase Thermochemistry Data, Phase Change Data, Reaction Thermochemistry Data, Henry’s Law Data, Gas Phase Ion Energetics Data ve Ion Clustering Data gibi daha kompleks termokimyasal veriler, detaylı kimyasal analiz ve hesaplamalar gerektirir ve bu veriler, özellikle fiziksel kimya ve malzeme bilimi alanlarında çalışan araştırmacılar için değerlidir.

Spektral Veriler

Asetonun belirlenmesinde kullanılan spektral veriler, bileşiğin özgül moleküler yapısını ayırt etmeye yarayan önemli parametreler içerir.

Spektroskopi

Aseton, spektroskopi yöntemleriyle incelendiğinde, IR spektrumu özellikle C=O grupları için belirgin zirveler gösterir. Bu zirveler, molekülün vibrasyonel enerji seviyelerini yansıtarak moleküler yapısına özgü imzalar taşır. UV/Görünür spektrum ise, asetonun elektronik enerji seviyelerinin uyarma durumlarını vurgular; aseton için bu genellikle düşük yoğunluktaki bir soğurma bandı olarak gözlemlenir.

Kütle spektrumu analizi, aseton molekülünün kırılma kalıplarını ve çeşitli iyonlarının kütle/yük oranlarını ortaya koyar. Bu veriler doğru bir şekilde molekülün yapısını ve ayrışma ürünlerini karakterize etmek için kullanılır.

Asetonun gaz kromatografi verileri, saf aseton örneklerinin ayrıştırılması ve tanımlanmasında kullanılır. Bu yöntem, maddenin buharlaşma eğilimi ve polardan apolara doğru hareketi hakkında bilgi verir. Gaz kromatografi, asetonun diğer bileşenler arasında nasıl ayrıldığını ve saf asetonun profilini belirleyebilme kapasitesi ile belirgindir.

Güvenlik ve Sağlık Bilgileri

Aseton, hızla buharlaşabilen ve kolaylıkla diğer organik çözücülerle karışabilen uçucu bir maddedir. İnsan sağlığı ve güvenliği için detaylı veri ve taşıma bilgilerine erişim hayati öneme sahiptir.

Güvenlik Veri Sayfası ve Taşıma

Güvenlik Veri Sayfası (SDS): Asetonun güvenlik veri sayfası, maddenin özellikleri, zararları ve ilk yardım önlemleri gibi önemli bilgileri içermektedir. Bunun yanı sıra etkili bir kaza önleme ve acil durum yönetimi için gerekli bilgileri sağlar. Güvenlik veri sayfasında belirtilen önemli noktalardan bazıları şunlardır:

• Cas No: 67-64-1
• Zararlılık İfadeleri: Aseton sıvısı cilde ve gözlere temas ettiğinde tahrişe neden olabilir.
• Önlem İfadeleri: Aseton buharını solumak baş dönmesi veya karışıklığa yol açabilir.
• Uyarı Kelimeleri: Tehlike

Taşıma Bilgileri: Bir tehlikeli madde olarak aseton, BM’nin Tehlikeli Malların Uluslararası Karayolu ile Taşınması hakkındaki anlaşmasına (ADR) göre etiketlenmeli ve taşınmalıdır. Aseton için BM taşıma sınıflandırması şu şekildedir:

• UN Numarası: 1090
• Taşıma Sınıfı: 3 (Yanıcı Sıvılar)

Asetonun tehlikeli madde olarak sınıflandırılmasının yanı sıra, maddenin hızlı buharlaşması ve etanol gibi organik çözücülerle kolayca karışabilmesi onu hem etkili bir kurutma ajanı yapar hem de güvenlik önlemlerinin titizlikle ele alınması gerekliliğini vurgular. Taşıma ve depolama esnasında, asetonun buharlaşmasını önlemek ve yangın riskini azaltmak için sıkı kapalı kaplarda tutulması ve aşırı sıcaklık, kıvılcım veya alev kaynaklarından uzak tutulması önerilir.

Pazarlama ve Ekonomik Veriler

Asetonun pazarlamasını ve ekonomik verilerini değerlendirirken, ürün standartları ve kalitesi ile depolama ve dağıtımına dikkat edilmesi gereklidir. Bu, ürünün pazardaki konumunu ve fiyatlandırmasını doğrudan etkileyen faktörlerdir.

Ürün Standartları ve Kalitesi

Aseton ürünlerinin pazarlanmasında kalite ve standartlar ön plandadır. Merck gibi kimyasal maddeler üreten firmalar, genellikle ACS (Amerikan Kimya Derneği) gibi kuruluşların belirlediği yüksek kalite standartlarında üretim yapmaktadır. Bu standartlar, asetonun saflık derecesi ve karışım içermeyen bir bileşen olmasını garanti eder. Asetonun kimyasal bir çözücü olarak kullanımı, laboratuvar ve endüstriyel ortamlarda yaygındır ve burada saf asetonun ACS grade seviyesinde olması aranır.

• Kalite: ACS Grade, yüksek saflık ve güvenilir bir ürün standardı sunar.
• Saflık: Aseton, saf formuyla endüstriyel işlemlerde tercih edilen bir çözücüdür.

Depolama ve Dağıtım

Depolama ve dağıtım, asetonun kimyasal özellikleri ve piyasa fiyatları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Aseton, hızlı buharlaşma oranına sahip olduğundan, uygun depolama koşulları gerektirir. Depolama süreçleri, maddenin güvenliğini ve kalitesini korumayı amaçlar. Asetonun piyasa fiyatları, depolama ve dağıtım maliyetlerine bağlı olarak dalgalanabilir ve fiyatlandırma konusunda belirleyici olabilir.

• Depolama Koşulları: Kapalı ve iyi havalandırılmış alanlar, buharlaşmanın önüne geçer.
• Dağıtım: Güvenli ulaşım mekanizmaları, asetonun kalitesini korur ve piyasada rekabetçi olmasını sağlar.

Bu iki faktör, asetonun pazarda nasıl konumlandırıldığını ve endüstri tarafından nasıl değerlendirildiğini şekillendirir.

Kimyasal Tepkimeler

Aseton, keton grubuna dahil olan ve endüstriyel sentez uygulamaları için önem arz eden bir bileşiktir. Bu bölümde, asetonun temel kimyasal tepkimelerine ve bunların kullanım alanlarına odaklanacağız.

Reaksiyonlar ve Kullanım Alanları

Reaksiyonlar:

• Ketonlar: Aseton, bir keton olan dimetil keton olarak da bilinir. Ketonlar, organik bileşiklerin karboksilik asitlerden önceki aşamadadır ve çoğu organik sentezde temel yapı taşlarından biridir.
• Sentetik Reaksiyonlar: Aseton, birçok kimyasal sentez işleminde ara madde olarak kullanılır. Özellikle plastik, boya, reçine ve diğer kimyasal bileşiklerin üretiminde çözücü olarak yer alır.
• İzopropil Alkol: Asetonun indirgenmesi ile izopropil alkol elde edilebilir, bu reaksiyon ticari açıdan önemlidir çünkü izopropil alkol antiseptik olarak ve temizlik malzemesi olarak geniş bir kullanım alanına sahiptir.

Kullanım Alanları:

• Laboratuvar Çözücüsü: Aseton, laboratuvar ortamında yaygın bir çözücüdür ve çok sayıda kimyasal ve organik bileşenin çözülmesinde etkilidir.
• Endüstriyel Çözücü: Boya, vernik, lastik ve plastik üretiminde çözücü olarak kullanılır.
• Temizlik Ürünleri: Tırnak ojesi gibi kişisel bakım ürünlerindeki yapışkan maddelerin temizlenmesinde kullanılır.

Asetonun bu reaksiyonları ve kullanım alanları, onu çeşitli endüstriyel ve laboratuvar süreçleri için vazgeçilmez kılar.

Fiziksel Karışımlar ve Çözünürlük

Aseton, çeşitli maddelerle yüksek düzeyde karışabilirlik özelliğine sahiptir ve bu özelliği sayesinde birçok endüstriyel uygulamada çözücü olarak tercih edilir.

Karışabilirlik ve Kullanım Alanları

Aseton, su ve organik çözücülerle tamamen karışabilir doğasına sahiptir. Bu karışabilirlik, asetonun endüstride yaygın olarak kullanımını beraberinde getirir. Özellikle su ve diğer organik çözücüler ile olan etkileşimi, asetonun laboratuvarlarda ve kimya endüstrisinde değerli bir çözücü haline gelmesine neden olur.

Su ile Karışabilirlik: Asetonun su ile tam karışabilir olması, su bazlı çözümleri hazırlarken kullanışlıdır. Aseton suya eklendiğinde, iki sıvının moleküleri arasındaki kuvvetler karışımın homojen bir hale gelmesini sağlar.

• Organik Çözücülerle Uyumluluk: Aseton, metanol ve izopropanol gibi diğer organik çözücülerle de kolayca karışır. Bu özellik, boyalar, vernikler ve yapıştırıcılar gibi ürünlerin formülasyonunda yaygın kullanımı için asetonu uygundur.
• Farmasötik Endüstrisi: Asetondaki çözünürlük özelliği, farmasötik endüstrisinde aciklovir gibi aktif ilaç maddelerinin hazırlanmasında kullanılır. Aseton, bu tür maddelerin saflaştırılmasında ve tablet formülasyonlarında etkili bir ara maddedir.

Ayrıca asetonun endüstriyel bir çözücü olarak başka kullanım alanları da vardır. Asitlenmiş asetonun taşınmasında gözenekli bir madde içeren kapların önce asetonla, sonra aseton içinde çözünen asetilenle doldurulması, asetonun çözücü kapasitesinin bir başka örneğidir. Asetonun bu kullanımı, yüksek basınç altında ortalama 250 litre asetileni çözebilme kapasitesine işaret eder ve bu özellik, yüksek enerji içerikli gazların güvenli taşınması için kritik öneme sahiptir.

Sıkça Sorulan Sorular

Aseton, hem endüstriyel hem de kişisel kullanım için önemli bir çözücüdür. Bu bölümde aseton ile ilgili sıkça sorulan sorulara cevaplar bulacaksınız.

Asetonun temel kullanım alanları nelerdir?

Aseton, özellikle tırnak bakımında oje çıkarıcı olarak kullanılmakta ve kimyasal sentezlerde çözücü olarak tercih edilmektedir. Sanayide birçok maddeyi çözme özelliği ile de dikkat çeker.

Aseton dökülen tütünün etkileri nelerdir?

Aseton dökülen tütün, asetonun kolay alev alabilen uçucu bir yapısına sahip olması nedeniyle tehlikeli olabilir. Bu durum, yangın riskini artırabilir.

Eczanelerde aseton bulunabilir mi?

Evet, aseton çoğu eczanede bulunabilir. Ancak, kullanım amacına göre farklı saflık ve formüllerdeki aseton seçenekleri de mevcut olabilir.

Aseton hangi maddeleri çözebilir?

Aseton, yağlar, reçineler ve bazı plastik türleri gibi birçok organik maddeyi çözebilmektedir. Suda ve alkolde de iyi çözünme özellikleri gösterir.

Piyasadaki aseton fiyatları genel olarak nasıldır?

Aseton fiyatları, ürünün saflığına, miktarına ve satın alındığı yere göre değişiklik gösterir. Genellikle ekonomik bir çözücüdür.

Kokusuz asetonun özellikleri ve kullanım alanları nelerdir?

Kokusuz aseton, özel işlemlerden geçirilerek kokusu giderilmiş ve tırnak bakımında tercih edilen bir üründür. Hassas ciltler için daha uygun olabilir ve tırnak sanatında sıklıkla kullanılır.

Asetonun Diğer İsimleri:

• 2-Propanone
• Methyl ketone
• Acetone
• Dimethyl ketone
• β-Ketopropane
• Pyroacetic ether
• Propanone
• Dimethylformaldehyde
• NSC 135802
• Taimax
• A 1060
• A 0140
• MeSH ID: D000096